Dziecko ma biegunkę lub wymioty? 

Poznaj przyczyny i sposoby leczenia. 

Dowiedz się, kiedy należy zgłosić się do lekarza. 

Biegunka i wymioty to jedne z najczęstszych powodów wizyt w pediatrii. U większości dzieci są wynikiem infekcji wirusowej (np. rotawirusów czy norowirusów), ale nie zawsze. Czasem przyczyną mogą być bakterie, spożycie skażonego pokarmu, toksyny, a nawet przypadkowy kontakt z rośliną.

Szacuje się, że nawet 1 na 5 dzieci przechodzi przynajmniej jeden epizod biegunki infekcyjnej rocznie, a odwodnienie jest najpoważniejszym powikłaniem takich zachorowań. Dlatego kluczowe jest odpowiednie nawadnianie i obserwacja objawów alarmowych.

Najczęstsze przyczyny biegunki i wymiotów

1. Infekcje wirusowe (najczęstsze)

• Rotawirusy (szczególnie u dzieci < 2 lat)

• Norowirusy

• Adenowirusy jelitowe

Objawy zwykle trwają 2-5 dni, często towarzyszy im gorączka i osłabienie.
 

2. Zatrucia bakteryjne - w tym salmonella

Bakterie mogą przedostać się do przewodu pokarmowego przez skażone jedzenie lub wodę.

Najczęstsze patogeny:

• Salmonella – często po jajach, drobiu, niepasteryzowanym mleku

• Campylobacter – zwykle niewłaściwie przygotowane mięso

• E.coli – m.in. po surowych, niemytych warzywach, skażonej wodzie

• Staphylococcus aureus – toksyny w żywności przechowywanej poza lodówką
   

Objawy:
✔ nasilona biegunka,
✔ wymioty,
✔ gorączka,
✔ bóle brzucha.

W przypadku Salmonelli biegunka często jest długa (nawet 7 dni), a dziecko może wymagać badań stolca.

3. Zatrucia pokarmowe toksynami (np. grzyby)

Nawet mała ilość trującego grzyba może wywołać gwałtowne wymioty, biegunkę i ból brzucha, zwykle w ciągu 1-6 godzin od zjedzenia.
 

Niektóre gatunki, jak muchomor sromotnikowy, powodują:

• dwufazowy przebieg (poprawa, a potem uszkodzenie wątroby
  i drastyczne pogorszenie),

• ciężkie powikłania a nawet śmierć

• konieczność pilnej hospitalizacji.
   

W przypadku podejrzenia spożycia grzybów → niezwłocznie do szpitala. Jako pediatra odradzam podawania dzieciom (w szczególności poniżej 12 roku życia) grzybów leśnych. Są one ciężkostrawne i nawet mała ilość spożytych toksyn, w przypadku dzieci może powodować poważne konsekwencje. Małe dzieci posiadają niedojrzały układ pokarmowy, dlatego nawet te jadalne grzyby mogą powodować bóle brzucha i wymioty.

4. Zatrucia roślinami ogrodowymi

Dzieci w wieku 1-4 lat często badają ogród ustami. Niektóre rośliny ogrodowe mogą powodować wymioty, biegunkę lub inne objawy zatrucia.
 

Najważniejsze z nich:

• Cis pospolity (Taxus baccata)

Jedna z najbardziej trujących roślin występujących w ogrodach.
Zatrucie może prowadzić do:

• wymiotów,

• zaburzeń rytmu serca,

• senności,

• w ciężkich przypadkach do zatrzymania krążenia.

Gałązki i nasiona są toksyczne.
 

• Konwalia majowa

Zawiera glikozydy nasercowe.
Powoduje:

• wymioty, biegunkę,

• osłabienie,

• zaburzenia rytmu serca.
   

• Rącznik pospolity (Ricinus communis)

Nasiona zawierają bardzo silną toksynę – rycynę.
Objawy:

• gwałtowne wymioty,

• biegunka,

• ból brzucha,

• odwodnienie.
   

Zanim kupimy rośliny do naszego ogrodu, warto sprawdzić, jakie mają właściwości. Warto też dowiedzieć się więcej na temat tych roślin, które już w nim rosną. 
 

5. Trujące rośliny domowe (częsty, a często niedoceniany problem)

Podobnie wygląda sytuacja z niektórymi roślinami domowymi.
W domu dzieci mają łatwy dostęp do doniczek, a wiele popularnych roślin może silnie podrażniać przewód pokarmowy.
 

• Monstera, filodendron, epipremnum, zamiokulkas

Zawierają nierozpuszczalne szczawiany wapnia.
Objawy po ugryzieniu liścia:

• intensywne pieczenie w ustach,

• obrzęk,

• ślinotok,

• wymioty.
   

• Difenbachia

Liście i łodygi zawierają sok z kryształami szczawianu wapnia, który może powodować podrażnienia, obrzęki, a po spożyciu – poważniejsze zatrucia u ludzi i zwierząt. Sok rośliny może wywołać:

• ból i pieczenie w jamie ustnej,

• obrzęk języka i warg,

• trudności w połykaniu,

• wymioty, jeśli fragment został połknięty.
   

• Oleander

Zawiera glikozydy nasercowe — nawet niewielka ilość może powodować:

• wymioty i biegunkę,

• osłabienie,

• zaburzenia rytmu serca.
  W razie podejrzenia kontaktu → pilna konsultacja lekarska.

Jak prawidłowo nawadniać dziecko?

To najważniejsza część leczenia. W wielu przypadkach prawidłowe nawadnianie wystarczy, by uniknąć wizyty
w szpitalu.
 

1. Nawadnianie małymi porcjami

Gdy dziecko wymiotuje, podawaj płyny:

• co 5-10 minut,

• w małych ilościach - 5-10 ml (łyżeczka–łyżka).

Większa ilość naraz może wywołać kolejny wymiot.
 

2. Co podawać?

Najlepsze są płyny nawadniające ORS (doustne płyny elektrolitowe).
Zawierają odpowiednio dobrane stężenia soli i glukozy, które organizm najlepiej wchłania.
 

Nie sprawdzają się lub mają ograniczone działanie:

• sama woda (nie uzupełnia elektrolitów),

• słodkie soki (mogą nasilać biegunkę),

• cola (ma zbyt dużo cukru, za mało sodu),

• herbatki „z domowej apteczki”.
   

Badania pokazują, że stosowanie ORS zmniejsza ryzyko hospitalizacji o ok. 30%.
 

3. Co z jedzeniem?

Jeśli dziecko chce jeść – nie trzeba go głodzić.
Polecam lekkostrawne produkty:

• ryż,

• gotowane ziemniaki,

• pieczywo,

• banan,

• delikatne mięso.
   

U niemowląt karmionych piersią nie przerywamy karmienia.

Objawy odwodnienia - co powinno zaniepokoić?

To sygnały, które często łatwo przeoczyć.

Zwróć uwagę na:

• rzadsze oddawanie moczu (lub brak moczu > 6 h),

• bardzo ciemny mocz,

• suchy język i spierzchnięte wargi,

• zapadnięte oczy,

• ospałość, marudność, apatia,

• u niemowląt – zapadnięte ciemiączko,

• przyspieszony oddech.
   

Jeśli występują u dziecka 2–3 z powyższych objawów, to w większości przypadków konieczna jest szybka konsultacja.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Rodzice często czują się zdezorientowani, dlatego w gabinecie podaję im prostą listę.
 

Należy zgłosić się do pediatry, jeśli:

• wymioty utrzymują się > 24 h,

• biegunka trwa dłużej niż 48-72 h,

• dziecko nie pije lub odmawia picia,

• oddaje bardzo mało moczu,

• pojawia się krew w stolcu lub wymiotach,

• gorączka > 38,5°C trwa dłużej niż 1-2 dni,

• dziecko jest ospałe, bliskie zasłabnięcia,

• biegunka wystąpiła u niemowlęcia < 6 miesięcy,

• istnieją choroby współistniejące (np. wady nerek, cukrzyca),

• dziecko wróciło z podróży (ryzyko zakażeń pasożytniczych).

• Biegunka lub wymioty nastąpiły po spożyciu grzybów lub roślin doniczkowych / ogrodowych
  
  
   

W sytuacjach nagłych - apatia, zaburzenia świadomości, brak moczu, silne bóle brzucha - należy zgłosić się na izbę przyjęć SOR

Czy potrzebne są badania?

Większość przypadków nie wymaga diagnostyki.

Jednak w zależności od sytuacji  może się okazać, że konieczne będzie:

• badanie ogólne moczu (przy podejrzeniu odwodnienia lub infekcji),

• szybkie testy antygenowe (rotawirus, norowirus),

• ocena stanu nawodnienia i masy ciała.
   

Dane pokazują, że nawet 50% hospitalizacji z powodu odwodnienia można by uniknąć dzięki wczesnemu zastosowaniu ORS i szybkiej konsultacji pediatrycznej

USG jamy brzusznej - kiedy warto wykonać?

W wielu przypadkach USG pomaga w:

• wykluczeniu zapalenia wyrostka robaczkowego,

• ocenie jelit, wątroby, woreczka żółciowego,

• sprawdzeniu, czy nie ma cech odwodnienia (zagęszczone pętle jelit),

• diagnostyce powikłań bakteryjnych.
   

To badanie szybkie, bezpieczne i nieinwazyjne.

Podsumowanie

Biegunka i wymioty u dzieci najczęściej wynikają z infekcji wirusowej, ale mogą być też spowodowane bakteriami, toksynami, zatruciem pokarmowym, a nawet kontaktem z roślinami ogrodowymi czy domowymi. Kluczem jest odpowiednie nawadnianie, obserwacja i szybka reakcja na objawy alarmowe.

Adres:
Gabinet Pediatryczny
ul. Skałeczna 15
32-043 Skała

Telefoniczne umówienie wizyty: 
505-040-278 

gabinetpediatryczny.amk@gmail.com